Patiëntenmiddag melanoomstudies Christian Blank

In de OpACIN-neo studie zochten de onderzoekers naar een dosering van de ipilimumab en nivolumab die minder bijwerkingen gaf, maar zijn anti-tumor effectiviteit behield. Dit is gelukt door een lagere dosering ipilimumab en hogere dosering nivolumab te geven; hierbij werden er alleen nog bij 20% van de patiënten ernstige bijwerkingen gezien en reageerde nog steeds driekwart van de patiënten goed op de therapie. Bovendien bleek de reactie op de immuuntherapie voorspellend te zijn voor de uitkomsten op lange termijn: patiënten met een goede of gedeeltelijke respons na neoadjuvante therapie kregen nauwelijks een recidief, terwijl tweederde van de patiënten met onvoldoende respons een recidief ontwikkelde.

De PRADO studie onderzocht of het mogelijk was om afhankelijk van de reactie op de neoadjuvante immuuntherapie (ipilimumab en nivolumab) de vervolgbehandeling middels een operatie en eventueel adjuvante behandeling te personaliseren. Bij patiënten met een zeer goede reactie op de neoadjuvante immuuntherapie werd de grote lymfeklieroperatie weggelaten, en bij patiënten met een gedeeltelijke of onvoldoende respons werd deze operatie nog wel uitgevoerd. Bij patiënten met onvoldoende respons werd er bovendien adjuvante therapie gegeven na de grote lymfeklieroperatie.

De studie liet zien dat bij ongeveer 60% van de patiënten de grote lymfeklieroperatie weggelaten kon worden, wat resulteerde in een betere kwaliteit van leven en nog steeds weinig patiënten waarbij het melanoom terugkeerde. Bij patiënten met onvoldoende respons keerde het melanoom minder vaak terug door toevoeging van adjuvante therapie.

Onderzoek in de voorgaande studies heeft aangetoond dat de zogenaamde interferon-gamma (IFN-γ) signatuur kan voorspellen hoe goed iemand op de neoadjuvante therapie gaat reageren. Deze IFN-γ signatuur is een genetisch onderzoek van tumorweefsel, die iets zegt over de immuunactivatie in de tumor. Een hoge signatuur betekent dat je meer kans hebt om goed te reageren op de therapie dan bij een lage signatuur.

De DONIMI studie maakte gebruik van deze IFN-γ signatuur en testte de haalbaarheid van verschillende combinaties van immuuntherapie met het nieuwe middel domatinostat. Uit deze studie bleek dat de verschillende combinaties van immuuntherapie haalbaar waren (ze zorgden niet voor uitstel van de operatie), maar dat niet alle kuren gegeven konden worden door met name huiduitslag als bijwerking. De IFN-γ signatuur was goed in staat om te onderscheiden wie meer of minder kans had om te reageren op de immuuntherapie, waarbij patiënten met een hoge signatuur even goed reageerden op slechts één immuuntherapie middel (nivolumab) als op de combinatie van nivolumab en ipilimumab (zoals in eerdere studies getest). Aangezien de toevoeging van domatinostat niet voor een betere respons zorgde bij patiënten met een lage signatuur, zullen er in de toekomst nieuwe combinaties getest moeten worden om de effectiviteit van de neoadjuvante therapie in deze patiëntengroep te verbeteren.

Deze grote vergelijkende fase III studie, die vanuit het Antoni van Leeuwenhoek geleid wordt, is vorig jaar gestart en zal in totaal 420 patiënten gaan includeren, waarbij er wordt geloot tussen de neoadjuvante behandeling met ipilimumab en nivolumab, en de standaard adjuvante behandeling met nivolumab. Ziekenhuizen uit Nederland, Australië, Polen, Amerika en mogelijk ook Frankrijk en Italië doen aan deze studie mee. In deze studie wordt op grote schaal gebruikt gemaakt van een mobiele app (de Kaiku app) die de bijwerkingen en kwaliteit van leven van patiënten regelmatig zal monitoren, en snel en gericht feedback en instructies kan geven wanneer er bijwerkingen gemeld worden. Deze resultaten zullen bijdragen aan de toekomstplannen voor het centrum van vroegdiagnostiek, waarbij bij een goed resultaat de controles van patiënten voornamelijk via digitale monitoring zal plaatsvinden, zodat patiënten minder vaak naar het ziekenhuis hoeven te komen.