Snelweg moet wetenschappelijke vindingen naar kliniek helpen

Het onderzoeksteam van Wilbert Zwart van het Antoni van Leeuwenhoek ontdekte de afgelopen jaren meerdere biomarkers: biologische eigenschappen die het ziekteverloop of de gevoeligheid voor medicijnen kunnen voorspellen. Het team ontdekte bijvoorbeeld een setje van negen genen die samen als biomarker kunnen voorspellen hoe het prostaatkankerpatiënten zal vergaan en of ze zullen reageren op hormoontherapie, wat ze momenteel niet krijgen. Met financiering van Oncode werken de onderzoekers momenteel aan een klinische test.

Hoger aangeschreven

Die vertaalslag loopt echter bij veel biomarkers spaak. Zwart: "Slechts een heel klein deel van de gevonden biomarkers komt ook echt als test beschikbaar in de kliniek. Wetenschappelijk gezien staat een ontdekking helaas vaak hoger aangeschreven dan een toepassing. Het is bovendien niet altijd eenvoudig om geld te vinden voor validatiestudies. Tegelijkertijd hebben wetenschappers de maatschappelijke verantwoordelijkheid om die cruciale stap te zetten." 

Herontdekt

Zwart pleit daarom voor de aanleg van een snelweg tussen het lab en de kliniek. "Essentieel is dat dat tweerichtingsverkeer is", zegt Zwart. "Wetenschappelijke bevindingen moeten sneller in de kliniek belanden én klinische observaties en ontdekkingen moeten eerder onderzocht worden in de context van de kankerbiologie. In het jaar 2000 ontdekten klinische onderzoekers bijvoorbeeld een aantal genen die actief zijn in verschillende subtypen borstkanker. Sommigen van die genen werden 10 jaar later in biologische studies herontdekt als betrokken bij borstkanker. Dit kan veel efficiënter." 

Gelukkig toeval

Arts en onderzoeker moeten dus nog meer met elkaar praten. Zwart: "Daarbij geloof ik, naast het stimuleren van samenwerkingsverbanden, heilig in serendipiteit: een gelukkig toeval. Ik denk dat je zulke toevalligheden doelbewust kunt opzoeken. Spontane, ongeplande interacties zijn cruciaal: een strategisch geplaatste koffiemachine, een informele borrel, een ontmoeting tijdens een congres. Zonder toeval had een van de meest succesvolle borstkankermedicijnen waarschijnlijk niet bestaan. Tamoxifen is eigenlijk een mislukte morning-afterpil." 

Wilbert Zwart werd vorig jaar benoemd tot bijzonder hoogleraar Functional genomics in Oncologyaan de faculteit Biomedische Technologie van de Technische Universiteit Eindhoven. Sinds kort is hij voorzitter van de Translational Research Board van het Antoni van Leeuwenhoek. Praktische informatie over de inaugurele rede op 10 mei is te vinden op de website van de TU.