Hoe sturen mini-motortjes ons DNA aan?

6 nov. 2025 12:00

Grote Europese subsidie voor internationaal onderzoeksteam

Ons DNA is meters lang, maar past toch netjes in de kleine celkern. Hoe blijft al dat DNA netjes opgeruimd én goed leesbaar voor de cel? En hoe wordt bepaald welke genen aan of uit staan? Onderzoekers van de TU Delft, het Nederlands Kanker Instituut, de University of Edinburgh en MIT/Institut Curie gaan dat samen ontrafelen in het nieuwe project GeneMotors, dat een prestigieuze ERC Synergy Grant heeft ontvangen van de Europese Onderzoeksraad.

Eiwitten Lusjes 2

De onderzoekers willen begrijpen hoe een bijzondere groep eiwitten, de SMC-eiwitten, het DNA letterlijk in lussen trekt. Deze eiwitten werken als mini-motortjes die de structuur van ons DNA voortdurend vormen en aanpassen. Dat is belangrijk voor processen als genregulatie, celdeling, DNA-herstel en de bescherming tegen virussen.

Binnen het project onderzoekt NKI groepsleider Benjamin Rowland hoe deze eiwitten worden aangestuurd: welke moleculaire ‘knoppen’ bepalen waar en wanneer ze DNA-lussen maken. Zijn collega’s bij de partnerinstellingen bestuderen de motoren zelf op atoomniveau, onderzoeken hoe de motoren onze genen reguleren, of bouwen computermodellen om hun gedrag te voorspellen.

“We weten dat deze eiwitten essentieel zijn voor een goed georganiseerde cel,” zegt Rowland. “Maar hoe ze precies werken, dat is nog een groot raadsel. Met dit project willen we die fundamentele werking begrijpen.”

Door inzichten uit de biologie, natuurkunde en informatica te combineren, hopen de onderzoekers te ontdekken hoe kleine moleculaire motoren het grote geheel van ons genoom besturen, kennis die uiteindelijk ook helpt om beter te begrijpen wat er misgaat bij ziekten zoals kanker.

ERC subsidies

De European Research Council (ERC) verstrekt prestigieuze subsidies aan excellente wetenschappers in alle disciplines. Ze stimuleren baanbrekend, fundamenteel onderzoek dat wordt gedreven door nieuwsgierigheid. De ERC Synergy Grant ondersteunt tot vier hoofdonderzoekers bij het gezamenlijk uitvoeren van grensverleggend onderzoek. Het doel is om complexe wetenschappelijke vragen aan te pakken die alleen via samenwerking tussen complementaire experts kunnen worden beantwoord. De subsidie bevordert interdisciplinair onderzoek en innovatieve ideeën met hoog risico en grote impact. Teams kunnen tot €10 miljoen ontvangen voor een looptijd van maximaal zes jaar.

Lees hier het ERC persbericht en meer informatie over de ERC Synergy Grant (alleen Engels) https://erc.europa.eu/news-events/news

Eiwitten Lusjes 2

Het bouwen van DNA lussen door SMC machientjes

Animatie van hoe SMC moleculaire machientjes lussen zouden kunnen bouwen in ons DNA. Zulke lussen spelen een centrale rol in belangrijke cellulaire processen zoals celdeling, de regulatie van onze genen, en de reparatie van ons DNA.

Animatie door Dekker, Haering, Peters & Rowland, gepubliceerd in Science