Kankercellen binnen een tumor reageren verschillend op immuuntherapie

Om dat te onderzoeken, gebruikten de onderzoekers zogeheten organoïden, kleine 3D-kweekjes van tumorcellen, direct afkomstig van drie patiënten met longkanker. Uit meerdere plekken van elke tumor werden zo’n 25 verschillende mini-tumoren gekweekt. Dijkstra: “Het was technisch erg uitdagend. De cellen worden direct uit de tumor gehaald, en moeten daarna in het lab groeien tot aparte subklonen die lang genoeg blijven leven om getest te worden met afweercellen. Dat was lange tijd onmogelijk.” Dat het nu wél lukte kwam door een unieke combinatie van geavanceerde kweeksystemen (organoïden) en afweercellen van dezelfde patiënt.

De mini-tumoren werden vervolgens in contact gebracht met afweercellen van dezelfde patiënt. Wat bleek: sommige tumoren wekten een sterke afweerreactie op, andere helemaal niet. Die verschillen bleken samen te hangen met het DNA van de kankercellen. Dijkstra: “het is fascinerend dat tumoren zowel immuungevoelige als -ongevoelige populaties bevatten die naast elkaar kunnen bestaan. Dit geeft een bredere kijk op de tumor als dynamisch ecosysteem”.

Door het DNA van de mini-tumoren te vergelijken, zagen de onderzoekers dat de immuungevoelige en -ongevoelige cellen tot verschillende families hoorden. Die families zijn niet alleen genetisch anders, maar reageren dus ook echt anders op afweercellen.

"Dit is de eerste keer dat we per individuele mini-tumor kunnen aantonen dat sommige kankercellen zich echt onttrekken aan het afweersysteem," zegt Dijkstra. "En dat verschil zit in de cel zelf, niet alleen in de omgeving waarin die cel zit."

Over de samenwerking

Het onderzoek is gedaan door het Nederlands Kanker Instituut in samenwerking met het Francis Crick Institute en University College London, en verscheen in het wetenschappelijke tijdschrift Cancer Cell.

Het onderzoek van het Antoni van Leeuwenhoek wordt mede mogelijk gemaakt door KWF Kankerbestrijding en de Antoni van Leeuwenhoek Foundation.