Nieuwe groepsleider Wout Oosterheert: the devil is in the details

Waarom moeten we zover inzoomen op cellen?

“The devil is in the details. Waarom kan één klein foutje in je DNA bijvoorbeeld kanker of een ernstige spierziekte veroorzaken? Dat moet je snappen om zo’n ziekte goed te kunnen begrijpen en behandelen. En dat lukt niet als je alleen het DNA-foutje kent.”

Jij zoomt in op eiwitten, waarom zijn die zo belangrijk?

“Eiwitten doen al het werk in onze cellen; DNA is slechts de code die nodig is om ze te maken. Er valt nog zóveel te ontdekken over eiwitten. In een cel zijn er duizenden tegelijkertijd aan het werk, veelal nauw samenwerkend of zelfs aan elkaar vast. En dat verandert ook nog eens continu. Eiwitten onderzoeken is echt next level.”

Qua technologie heb je de wind in de rug. Waar zit de grote vooruitgang?

“20 jaar terug kostte het jaren om de structuur van 1 eiwit op te helderen. Nu gaat alles veel sneller, en kun je enorme eiwitcomplexen bekijken in verschillende staten. Microscopen hebben ook een revolutie doorgemaakt en kunnen van alles zien wat voorheen onzichtbaar bleef. En inmiddels kunnen computers zelfs de structuur van eiwitten voorspellen.”

Gaat AI jouw werk overnemen?

“Nee. Het helpt enorm, maar AI zit er helaas ook nog vaak genoeg naast. Daarom is het extreem belangrijk om experimenten blijven doen, zowel om de algoritmes te ‘voeren’ en verbeteren, als ook om uit te zoeken hoe iets precíes zit.”

Waar kijk je naar uit?

“Ik zou graag de nieuwe techniek cryoET gebruiken om kankercellen van patiënten in 3D te kunnen bekijken. De hele cel is daar te dik voor. Maar je kunt hem wel bevriezen, in plakjes snijden en die onder een speciale microscoop bekijken. Als deze techniek nog wat verder ontwikkelt, wordt het echt een snoepwinkel voor wetenschappers.”

Zul jij je nog kunnen beheersen in die snoepwinkel?

“Het is heel gaaf om als allereerste iets op minuscuul niveau te begrijpen. Soms is werk echt mijn hobby – en soms niet. Mijn brein werkt heel hard af en toe, waardoor de knop soms even helemaal om moet. Dan ga ik sporten, dat houdt mijn hoofd gezond. En ik ben best wel een fantasy-nerd, dus ik lees graag lange boeken van meer dan duizend bladzijden. Die sleuren me mee in hun wereld en ze zijn vrij ingewikkeld dus ik moet goed opletten. Een goede afleiding van de wetenschap dus, haha!”

Waarom kies je voor het Nederlands Kanker Instituut?

“Het NKI staat bekend als een van de besten in mijn vakgebied. Toen ik hier op gesprek kwam, voelde het meteen goed. En als iets goed voelt, ga ik ervoor. Dat doe ik mijn hele leven al zo. Ook bij het opbouwen van mijn onderzoeksgroep hoop ik dat vast te houden. De ervaren analist Jeffrey Klarenbeek komt mijn team versterken, en ik hoop op korte termijn ook een promovendus aan te nemen. Gelukkig woon ik inmiddels ook in Amsterdam; op 10 minuten lopen van het instituut, samen met mijn vriendin.”

Je hebt hiervoor onderzoek gedaan in Duitsland. Wat heb je daar geleerd dat je kan meenemen?

“Duitsland is een stuk heuveliger dan Nederland, dus ik neem dikkere kuiten mee terug, haha! Maar even serieus: qua wetenschap heb ik geleerd dat wanneer je eenmaal iets interessants ontdekt, je je voet stevig op het gaspedaal moet houden en er niet meer afhalen. En ik snap nu beter wat de meest relevante resultaten van een onderzoek zijn. Dat is steeds belangrijker want de wetenschap gaat razendsnel, wordt ingewikkelder en produceert eindeloos veel resultaten.”

Wat motiveert jou om zo diep te graven?  

“Mijn drijfveer is nieuwsgierigheid. Ik zoek graag tot op het atoom nauwkeurig uit hoe iets werkt, en daar ben ik goed in. Ik heb bijvoorbeeld veel gewerkt aan actine, een van de meest voorkomende eiwitten in onze cellen. Zeker als je gespierd bent, heb je er kilo’s van. Het geeft cellen hun vorm, en laat ze bewegen door te ‘duwen’ tegen het celmembraan.”

Hoe draagt dit bij aan de kennis en bestrijding van kanker?

“Processen die ik bestudeer zijn vaak heel relevant voor kanker. Kankercellen en afweercellen bewegen bijvoorbeeld heel veel in ons lichaam. Wat zet die beweging in gang op atomair niveau? Dit soort kennis kan uiteindelijk bijdragen aan nieuwe kankertherapieën. Ik vind het gaaf dat ik mijn expertise nu hiervoor kan inzetten bij het Nederlands Kanker Instituut, en ik kijk uit naar alle kruisbestuiving met collega’s binnen en buiten de organisatie. Ik ben echt de juiste persoon op de juiste plek.”

Het Nederlands Kanker Instituut heeft Wout Oosterheert kunnen aannemen dankzij donaties aan de AVL Foundation. Wil je ook bijdragen aan kankeronderzoek? Dat kan hier.