Onderzoekers ontdekken een nieuwe dirigent die genen aanstuurt

10 jul. 2025 14:00

Wetenschappers van het Nederlands Kanker Instituut hebben iets bijzonders ontdekt: een nieuw duo van eiwitten dat genen kan aan- en uitzetten. Ze noemen dit duo Zincore. Samen helpen ze andere eiwitten zich stevig aan het DNA vast te hechten, waardoor die hun werk beter kunnen doen. Deze vondst geeft ons meer inzicht in hoe cellen precies werken – en tegelijkertijd wat er fout gaat bij bepaalde erfelijke ziekten.

Zincore Structure

Zincore

Onze cellen hebben allemaal hetzelfde DNA, maar gedragen zich verschillend. Zo zorgen zenuwcellen voor het doorgeven van signalen en beschermen huidcellen ons lichaam tegen de buitenwereld. Dit komt doordat in verschillende cellen andere stukken van het DNA actief zijn.

Cellen hebben namelijk een heleboel schakelaars voor het DNA. Net zoals een dirigent bepaalt welke instrumenten wanneer spelen, bepaalt zo’n schakelaar welke stukken DNA aan of uit gaan. Zo dirigeren ze de ‘symfonie’ in een cel, hoe een cel zich gedraagt en of die bijvoorbeeld een hartcel of een huidcel wordt.

Afbeelding: Het nieuw ontdekte eiwitcomplex Zincore (blauw en bruin) bindt aan een ‘schakelaar’ (roze) op het DNA (grijs-groen).

De maestro in het DNA-orkest

Onderzoekers van het Nederlands Kanker Instituut, het onderzoeksinstituut van het Antoni van Leeuwenhoek, hebben nu een nieuwe manier ontdekt waarop deze schakelaars het DNA aanzetten. Danielle Bianchi van de onderzoeksgroep van Thijn Brummelkamp stuitte samen met collega’s op een tot nog toe onbekend eiwit-duo. “Zincore gebruikt een compleet nieuwe manier om eiwitten beter vast te maken aan het DNA. We hebben dit eiwitpaar de naam Zincore gegeven, omdat het een belangrijke groep schakelaars aanstuurt die ‘zinkvingers’ hebben.”

De onderzoekers zagen dat in kankercellen van patiënten de schakelaars die Zincore aanstuurt minder goed werken dan in gezond weefsel. Er zijn ook twee erfelijke aandoeningen waarbij mensen een foutje hebben in één van de genen die nodig zijn voor de productie van Zincore. Zo is er het Ververi-Brady-syndroom waarbij het lichaam zich niet goed ontwikkelt. Wetenschappers hopen het ontstaan van dergelijke ziekte beter te kunnen begrijpen door verder onderzoek.

De ontdekking en oplossing van een complexe puzzel

Tijdens het onderzoek zijn de wetenschappers ook vaak op een dwaalspoor gezet, dat uiteindelijk leidde tot een dood eind. “In de wetenschap heb je soms flink wat doorzettingsvermogen nodig om iets in detail te begrijpen”, vertelt Bianchi, “maar we zijn er ook achter gekomen dat de vondst van Zincore eigenlijk een onderdeel blijkt te zijn van een grotere puzzel.”

“Het mooiste moment was toen alles samenkwam, door een heel nauwe samenwerking van een aantal onderzoeksgroepen met verschillende expertises”, vertelt Bianchi. “Na jaren hard werk hebben we nu iets ontdekt dat veel invloed heeft op onze cellen. We snappen nu beter hoe ze werken en we kunnen nog beter onderzoeken hoe ze hun DNA aan- en uitzetten.  “We vermoeden dat belangrijke signalen de activiteit van Zincore zullen beïnvloeden, en daardoor het gedrag van onze cellen. Daar zullen we ons nu op gaan richten”, aldus Bianchi

Het onderzoek van het Antoni van Leeuwenhoek wordt mede mogelijk gemaakt door KWF Kankerbestrijding en de AVL Foundation. De groep van Thijn Brummelkamp is onderdeel van Oncode Institute.