Gedrag darmbacteriën schijnt licht op effect immuuntherapie
25 sep. 2025 16:00
Bacteriën in je darm lijken mede te bepalen hoe effectief immuuntherapie is tegen kanker. Maar welke bacteriën trekken daarbij aan de touwtjes, en hoe? Dat blijft steeds maar onduidelijk. Onderzoekers van het Nederlands Kanker Instituut, het onderzoeksinstituut van het Antoni van Leeuwenhoek brengen daar nu verandering in. Ze gooiden het – met succes – over een andere boeg en geven daarmee richting aan nieuwe mogelijkheden voor behandeling. Hun bevindingen verschijnen vandaag in het wetenschappelijke tijdschrift Cancer Discovery.
Behulpzaam bemoeien
Het gros van de bacteriën die in en op ons lichaam leven, huist in onze darmen. Daar helpen ze bijvoorbeeld met het verteren van eten en maken ze vitamines. Maar welke van die miljoenen bacteriën bemoeien zich met de immuuntherapie? Als je dat weet, kun je wellicht de behulpzame darmbacteriën steunen of extra toedienen.
Lastig genoeg, verschilt het per persoon nogal welke bacteriën je in je darmen hebt. Onderzoekers stuitten de afgelopen jaren dan ook op telkens andere bacteriesoorten die een link lijken te hebben met het effect van immuuntherapie. Dit staat een zinnige toepassing voor patiënten in de weg.
Hoe politici zich gedragen
En dus nam de onderzoeksgroep van Emile Voest een totaal andere afslag. In plaats van te kijken welke soorten darmbacteriën iemand heeft, bestudeerden ze welke signaalstoffen deze microben met zijn allen kunnen maken. Vergelijk het met de politiek: als je wil weten wat er in Brussel gebeurt, heb je aan een lijst met namen van politici niet genoeg. Je moet weten hoe zij zich gedragen: wat ze zeggen, en vooral ook wat ze dóen.
De onderzoekers bestudeerden de ontlasting van bijna 800 patiënten die in een eerdere studie immuuntherapie kregen. Daarnaast verzamelden ze van 147 nieuwe patiënten onder meer de ontlasting en kenmerken van de tumor. In het lab plozen ze uit hoe de gevonden signaalstoffen afweercellen kunnen beïnvloeden.
Bacterie-gedrag
“Door ons te richten op wat bacteriën daadwerkelijk kunnen doen, hebben we interessante dingen ontdekt”, zegt Iris. “We hebben een aantal signaalstoffen van bacteriën ontdekt die de nuttige afweercellen kunnen aansporen, zoals HMBPP. Patiënten met in hun darmen veel bacteriën die dit stofje kunnen maken reageerden goed op immuuntherapie. Andersom hebben we ook remmende stoffen kunnen ontdekken, die veel voorkomen bij patiënten die slechter reageren op therapie.”
Het goede nieuws daarbij is dat ze deze signaalstoffen bij alle deelnemers van eerdere onderzoeken consequent terugzien. “De specifieke bacteriesoorten verschillen per persoon zo erg, dat een link tussen een soort en het effect van therapie toeval kan zijn”, zegt Iris. “Deze signaalstoffen komen wél bij iedereen voor. Een verschil in dit ‘gedrag’, deze gezamenlijke daadkracht, lijkt daardoor betrouwbaarder voor het voorspellen of therapie zal aanslaan. We willen nu gaan verkennen of patiënten beter reageren op immuuntherapie als we hen bepaalde signaalstoffen of bacteriën geven.”
Overleden aan kanker
De groep moet dit helaas zonder mede-onderzoeker Tom Battaglia doen. “Hij overleed dit jaar aan kanker, dat maakte veel indruk op ons hele team”, vertelt Iris. “Het voelt heel raar om dit onderzoek nu te delen met de buitenwereld. Zonder hem was dit nooit gelukt. Door zijn overlijden voel ik wel weer extra goed waarvoor ik dit werk doe. Net als toen ik afgelopen zomer de Italiaanse bergen opliep om fondsen te werven voor kankeronderzoek via Stelvio for Life.”
Het microbioom, zoals alle micro-organismen in en op je lichaam samen heten, trekt steeds vaker de aandacht van kankeronderzoekers. Ze vragen zich bijvoorbeeld af: kunnen bacteriën het gedrag van kankercellen beïnvloeden? Of het effect van chemotherapie? Vorig jaar ontdekte de groep van Emile Voest bijvoorbeeld welke bacteriën er in uitzaaiingen zitten.
Dit onderzoek is financieel mede mogelijk gemaakt door de AVL Foundation, KWF Kankerbestrijding en Oncode Institute.