Okselklieren
In Nederland krijgen jaarlijks 2500 mensen de diagnose borstkanker met uitzaaiingen in de lymfeklieren in de oksel. De meesten van hen kregen tot voor kort chemotherapie en daarna een operatie waarbij okselklieren werden verwijderd. Die operatie vergt wel haar tol: veel vrouwen krijgen vervelende bijwerkingen, zoals beperkte beweging, ophoping van vocht in de arm en zenuwpijn.
Dat moet anders kunnen, dacht borstkankerchirurg Marie-Jeanne Vrancken Peeters. Het probleem was alleen dat er geen goede manier bestond om te kunnen zien of de chemotherapie goed aanslaat bij tumorcellen in okselklieren. En dus of de okselklieren ‘schoon’ zijn geworden en kunnen blijven zitten.
Overleving
Met andere specialisten in het Antoni van Leeuwenhoek ontwikkelde Marie-Jeanne daarom de MARI-procedure. Door deze slimme methode kunnen inmiddels 4 op de 5 patiënten in het AVL hun okselklieren behouden na chemotherapie. Eerder dit jaar bevestigde onderzoek dat vrouwen 5 jaar na deze procedure net zulke goede overlevingskansen hebben als vrouwen bij wie wél alle okselklieren operatief worden verwijderd.
Minder overbehandeling
In dit succesverhaal speelt een radioactief jodiumzaadje ter grootte van een korrel hagelslag een bijzondere hoofdrol. De radioloog plaatst zo’n zaadje in een okselklier met tumorcellen. Deze klier wordt de MARI-klier genoemd: Marking Axillary lymph node with a Radioactive Iodine seed. Na chemotherapie kan de chirurg deze ‘MARI-klier’ selectief verwijderen. Zitten er geen tumorcellen meer in, dan geldt dit ook voor andere okselklieren en hoeft de chirurg geen volledige okselklier-operatie te doen.
“Wereldwijd ondergaan nog veel vrouwen onnodige okselklieroperaties”, zegt Marie-Jeanne. Dat is een doorn in het oog van haar borstkankerteam, dat veel onderzoek doet naar overbehandeling en hoe dit tegen te gaan. “Onze MARI-procedure kan daar verandering in brengen.”
Leed besparen
“In het Antoni van Leeuwenhoek passen we deze methode sinds 2014 toe en sinds 2022 is ze opgenomen in de landelijke richtlijnen. Inmiddels wordt de procedure ook in andere Nederlandse ziekenhuizen uitgevoerd. In het AVL kunnen we hiermee al jaarlijks 100 patiënten het leed van een okselklierverwijdering besparen. In heel Nederland zou dit 2000 zijn, en wereldwijd enorm veel meer.”
Deze innovatie is financieel mede mogelijk gemaakt door de AVL Foundation. De MARI dankt haar naam overigens niet alleen aan de technische beschrijving van de werkwijze – Marking Axillary lymph node with a Radioactive Iodine seed – maar ook aan de vrouwen die aan de wieg hebben gestaan van deze innovatie: Marieke Straver en Marie-Jeanne Vrancken Peeters.
Over de Award
De Patient Impact Award is de jaarlijkse prijs van het Antoni van Leeuwenhoek voor een klinische innovatie die diagnostiek, behandeling en/of kwaliteit van leven van patiënten met kanker heeft verbeterd of dat naar verwachting in de toekomst zal doen.
Het onderzoek van het Antoni van Leeuwenhoek wordt mede mogelijk gemaakt door de AVL Foundation en KWF Kankerbestrijding
Meer lezen
De resultaten van de MARI-procedure in de wetenschappelijke tijdschriften JAMA Oncology en The Breast in 2025
Eerdere winnaars van de Patient Impact Award.
